Het maken van deze beelden gebeurd door de handen en onderarmen zo te manipuleren, dat er een schaduwbeeld ontstaat. Dat schaduwbeeld kan van alles uitbeelden; van dieren tot de meest vreemde mensen. Een bijzonderheid bij het spelen met handschaduwbeelden is dat er een tussenstap te maken is naar het poppenspel. In combinatie met delen van poppen en andere attributen, kunnen nog meer verschillende vormen gemaakt worden.
Bij de opvoering van deze handschaduwbeelden zijn er twee mogelijkheden: Met spel (met beweging) of zonder spel. Zonder spel, de meest beoefende vorm, ligt de nadruk op de vorm van de schaduw. Met spel wordt het echter interessanter, maar evenredig ook moeilijker. Handschaduwen met spel lenen zich goed voor het uitbeelden van zeer korte sketches.
Over de specifieke techniek van de handschaduwbeelden is mij niet zoveel bekend. In de literatuur is hier niets over te vinden. Het enige dat daar in staat zijn voorbeelden van handschaduwbeelden met eventueel een beschrijving hoe je de handen moet manipuleren. Daarnaast heb ik zelf niet zoveel ervaring met het maken van handschaduwbeelden.
Het is niet zo makkelijk om voorbeelden te maken, iedere hand ziet er weer anders uit. Je kunt dus een boekje met voorbeelden van handschaduwbeelden samenstellen die je zelf kunt maken; maar dat wil dan nog niet zeggen dat iedereen deze beelden kan maken. Zo ben ik kinderen tegen gekomen die na korte tijd al verschillende handschaduwbeelden konden maken, terwijl ik er uren op heb moeten oefenen. Het is een vorm die de kinderen over het algemeen erg aanspreekt omdat ze hun armen altijd bij zich hebben. Zodra er ergens een schaduw te maken is kunnen de kinderen die dus meteen maken.
Spaans-schimmenspel.
Bij het Spaans-schimmenspel wordt er geacteerd door mensen, meestal in volle persoon, achter het scherm. De toeschouwers kijken naar de schaduwbeelden.
Er zijn verschillende "trucs" en technieken die juist deze vorm van schimmenspel interessant maken. Ze worden ook wel bij de andere vormen gebruikt, maar bij het Spaans-schimmenspel worden ze nog sterker gebruikt om een bepaalde illusie op te wekken. De trucs zijn gebaseerd op de ruimte tussen scherm en lamp en het feit dat een schaduw groter wordt doordat je naar de lamp toe loopt. De vorm van de schaduw en de wijze waarop deze voortbeweegt zijn belangrijk. De belangrijkste trucs en technieken zijn:
1. Zwellen.
Door naar de lamp te lopen wordt de schaduw op het doek steeds groter. Hierbij moet opgemerkt worden dat hoe meer de schaduw zwelt, hoe vager de lijnen van het silhouet worden. Het is daarom raadzaam om in beginsel zo dicht mogelijk langs het doek het spel te spelen. Deze techniek is ook in combinatie met de volgende te gebruiken, de ene schaduw overlapt de andere doordat hij groter is. Zo kan iemand van bijna twee meter verdwijnen in een kind van anderhalve meter of kun je dwars door elkaar heen lopen.
2. Overlappen.
In deze spelvorm wordt de levende silhouetkunst belangrijk. De schaduw op het scherm is makkelijk te vervormen door bijvoorbeeld attributen te gebruiken; op het moment dat je een hoed op je hoofd zet verandert de schaduw. Deze techniek is goed te gebruiken, doordat achter een schaduw andere dingen te voorschijn kunnen komen.
3. En-profiel of en-face?
Bij het beantwoorden van deze vraag moet er gelet worden op de karakteristieken. Bepaalde karakteristieken zullen en-profiel het beste tot hun recht komen, bijvoorbeeld een wipneus of een bierbuik, terwijl andere weer beter en-face kunnen worden vertoond, zoals grote flaporen.
Daarnaast is er nog de vraag wat men wil met de schaduw; op een bepaald moment in het spel kan het wel de bedoeling zijn om verwarring bij de kijker te scheppen, door hem juist niet de karakteristieken prijs te geven of slechts een deel er van.
4. Kijken naar de schaduw.
Bij poppen wordt de pop gemaakt voor zijn schaduw. Tijdens het bespelen van die poppen zijn de grootste problemen bij het vormen van die schaduw al overwonnen. Bij het Spaans-schimmenspel en bij de handschaduwbeelden moet de speler voortdurend letten op de schaduw die hij vormt. Doordat zijn aandacht vrijwel automatisch gericht wordt op zijn eigen lichaam, omdat hij daar tenslotte de schaduw mee vormt, verslapt de aandacht voor de schaduwbeelden die hij maakt. En juist die schaduwbeelden zijn belangrijk: dat zijn de beelden waar de toeschouwer naar kijkt.
De aandacht van de speler zal dus zo veel mogelijk gericht moeten zijn op het doek, zodat hij ziet welke beelden hij maakt. De speler moet uit ervaring weten welke manipulaties hij met zijn lichaam moet maken om een bepaald resultaat te krijgen.
5. Het tempo van de beweging.
Doordat het schimmenspel twee dimensionaal is hebben bewegingen een ander effect dan in drie dimensionale theatervormen. Het driedimensionale beeld geeft een totaal overzicht van de beweging; bijna alles wat beweegt is zichtbaar. Bij het schimmenspel is er slechts een afspiegeling van de beweging zichtbaar.
Daarnaast is het zo dat bij het schimmenspel alle aandacht van de toeschouwer is gericht op het schaduwbeeld, terwijl de toeschouwer in andere theatervormen zich ook kan richten op achtergrondattributen, zodat zijn ogen even kunnen rusten.
Deze twee dingen hebben tot gevolg dat het lijkt alsof de schaduw zich sneller en feller voortbeweegt. Hier moet de speler dus op letten bij zijn spel; te snelle bewegingen zorgen er voor dat het voor de toeschouwer al snel onoverzichtelijk wordt en niet te volgen is.
Ook wordt er bij het schimmenspel soms gebruik gemaakt van stilstaande beelden. De nadruk komt dan (ook bij het Spaans-schimmenspel) volledig te liggen op de silhouetkunst. Ik zou dit willen aanduiden met de naam "schaduw-tableau vivant". Dit kan bijvoorbeeld dienen als ondersteuning van een verteld verhaal, of als op zichzelf staande kunstvorm.
