Dit deel van de site vertelt meer over het karakter van het schimmenspel. De theatrale kant en de magische effecten die je met schimmenspel kunt bereiken, komen hier aan de orde.

Schimmenspel; theater!
Schimmenspel is het spelen met schaduwen. De mogelijkheden tot dit spelen met schaduwen zijn zeer groot. Vele stemmingen zijn bijvoorbeeld met het schimmenspel op te roepen: sprookjesachtig en dromerig met fantasierijke poppen en decors, spookachtig door gebruik te maken van de verschillende technieken van het schimmenspel, komisch, enzovoort. De illusiemogelijkheden van het schimmenspel zijn hierbij erg belangrijk: Met al zijn beperkingen kun je met het schimmenspel wel dingen laten gebeuren die vrijwel onmogelijk zijn te laten zien in andere theatervormen. De pop kan van heel klein, zeer groot worden. Of denk maar aan een geboorte of operatie; je kunt in schaduwbeelden de illusie wekken dat het allemaal echt gebeurt doordat een schaduw zich achter een andere schaduw kan verbergen en plotseling tevoorschijn kan komen.

Het contrast tussen licht en donker speelt, evenals het contrast tussen zwart en wit, een belangrijke rol bij het schimmenspel. Het schimmenspel met poppen is wel de meest uitgewerkte vorm door de historie heen. Hier gaan de voorgenoemde contrasten ook niet altijd meer op. De kleuren kunnen hier ook een belangrijke rol spelen; een kleur kan een schim een belangrijke extra dimensie geven.

Voor het schimmenspel is niet veel nodig. Een lichtbron, zoals een lamp of een kaars, en een doorzichtig scherm of doek. Alles wat nu tussen de lichtbron en het scherm komt werpt een schaduw op het scherm. Aan de andere kant van dit scherm bevinden zich de toeschouwers die naar de schaduwen kijken. De schaduwen kunnen op vele manieren gevormd en vervormd worden, zodat het schimmenspel begint te leven.

In schimmenspel worden vele kunsten met elkaar verenigd (Uit: "Schimmenspel en het spelen met schaduwen" van Hetty Paërl, 1979, blz. 9):

- De teken-, schilderkunst; bepalend voor de vormgeving.
- De knipkunst; eveneens bepalend voor de vormgeving.
- De literatuur; het verhaalaspect.
- De muziek; vooral bepalend voor de sfeer.
- De dramatische kunst; voor de uiterlijke vormgeving, het eigenlijke spel.

Deze veelheid aan vaardigheden, functies en stemmingen, en dergelijke, maken het schimmenspel een interessante theatervorm met een geheel eigen karakter en geven vele mogelijkheden om (kinderen) creatieve en artistieke vaardigheden aan te leren.

Schimmenspel; magie!
Iedereen heeft 's avonds zijn schaduw onder de straatlantaarns wel eens bekeken: Hij doemt plotseling groots naast je op, krimpt dan tot bijna niets, waarna hij weer groeit tot een enorme lange reus. (Zoals Rien Baartmans tijdens mijn bezoek in Haarlem omschreef:) "Deze schaduw is van jezelf; je kunt hem aanraken, je kunt er naar zwaaien, hij verandert voortdurend, je bent het eigenlijk zelf en toch ook weer niet."

"Als een schim door de nacht" is een uitdrukking die vaak wordt gebruik. Deze uitdrukking weerspiegelt het geheimzinnige aspect van het schimmenspel. De persoon in kwestie geeft zichzelf niet helemaal bloot; slechts zijn schim geeft een indicatie van zijn uiterlijk en karakter. De nacht staat als symbool voor een veelheid van duistere gegevens: het is de tijd van de dag dat er angstaanjagende dingen kunnen gebeuren.

Zodra het licht in de zaal uitgaat, zodra het donker wordt en de nacht wordt geïmiteerd, zodra er schimmen verschijnen is er een sfeer van spanning opgeroepen. Het geeft het schimmenspel een magisch en geheimzinnig karakter.

De beperking tot het twee dimensionale vlak, de soberheid en de beperkingen aan beweging die het schimmenspel met poppen kent, laten veel aan de eigen verbeelding over. Doordat niet alles precies kan worden uitgewerkt, zal de kijker dit in zijn verbeelding moeten en willen doen. Hij kan het spel dus voor zichzelf aanvullen met zijn eigen ervaringen en vanuit zijn eigen belevingswereld. Ook dit geeft het schimmenspel zijn magische karakter. Doordat dit bij het schimmenspel nog sterker is dan bij andere vormen van poppenspel, onderscheidt het schimmenspel zich hiervan.

Deze zaken hebben er onder andere ook voor gezorgd dat het schimmenspel vele functies heeft gehad en nog heeft. Deze functies kunnen worden samengevat onder de kopjes: (Uit: "Schimmenspel en het spelen met schaduwen" van Hetty Paërl, 1979, blz. 9)

- magisch-religieuze functie (vooral in Azië),
- de politieke functies (vooral in Turkije) en
- volksvermaak (vooral in Turkije en Europa).